كوردلة قةنديلةوة بؤ ئةنقةرة

د.جةزا ضنطياني

سةركةوتني ثيشمةرطة تويلَةبةرزةكاني ثارتي كريكاراني كوردستان .سةركةوتن ودؤزينةوةي سينارؤيةكي نؤية بؤكيشةي نةتةوةي كوردبةتايبةتي بؤ رِؤذهةلآتي نيوةرِاست وثارسةنطي هيزة ناوضةي ونيودةولَةتيَكان بةطشتي.توركيا لةجيهاني سةرمايةداريدا  بةوولآتيَكي بيَ ئارام وبيَ ئايندةي وبيَ رِيَزثيناسة دةكريَت.بؤضونةكاني سةرؤكي فرنسي وساركؤزين وسةرؤك وةزيراني ئةلَماني ئةنجيلامايكل وثاثا سةرؤكي فاتيكان ودورخستنةوةي توركيا لةداخوازي بوون بة ئةندامي كؤمةلَطاي ئةوروثي بةلَطةي تةواوي بيَئايندةي توركيا لةجيهانداية. قةيراني توركيا دةكريَت بة دوو لقةوة :

1: قةيراني ناوة

2: قةيراني دةركي .

1:قةيراني ناوةوة:كيَشةي ئابوري وكؤمةلآيةتي سياسي. توركةكان بؤبةختياري هةميشةضاويان برِيوةتة ئابوري دةرةوة.ئابوري هةروولآتيَك ضمكيَكي كاريةطةرة(لةئاسايشي ولآت)كمال ئةتاتورك لةسةرةتاي دروستبووني دةولَةكةيةوة ووتي(ئةطةربمانةويت بةختياري بؤطةلةكةمان مسؤطةربكةين ثيويستة لةكةمترين ماوةدا سةرمايةكي زؤرلةدةرةوة مسؤطةربكةين)رِاستة دواي جةنطي جيهاني دووهةم ئابوري ئةلَمانيا لةسةر ئابوري دةرةكي و(مارشالَ ثلان)+دروسا بووة,بةلآم ئةلَمانيةكان طةشةيان بةئابوري نةتةوةياندا.توركةكان بةسةرماييةي بيان سوثاكةي بةهيزيان ثيكهاني كة ئةوسوثاي رِيكخراويَيك بخؤر نةك بةرهةمهيَنةر.ئةمة هةلَةيةكي ميذووي بوو.بؤية تائيستا هةموو مندالَيَكي تورك ثيش لةدايك بووني3000هةزاردؤلارقةرزاري بانكي قةرزي نيودةولَةتية.وولآتيَكيش سةقامطير ئابوري نةبوو.ناتواني ئاسايش بؤ هاوولآتيةكاني مسؤطةربكات.ئةطةرتوركيا باكوري كوردستانيشي داطيرنةكرداية بةتةنيابووناية ئةوةبةوسيستةمة هزرية سةربازيةتوركةكان ناتوانن ذيانيكي ئاسودة مسؤطةربكةن.ئةم دؤزة فاكتةريكي طرنطي ثةسةندنةكردني توركيا لةئةوروثا.دووهةم خالَي قةيراني نةبووني دةستوروياسايةكة كةمافي هاووولآتياني بثاريَزي,لةدةستوري كؤمةلَطاي ديموكراسدا.ثاراستني ماف ومولَكي هاوولآتيان ثاريزراوة.دةستورةي ئيستاي توركيادةستوريكي فاشيانةي سةربازيانةية.سالَي1980سةرؤكي توركيا(سليمان ديميريل)جةنةرالَةكاني لةدةسةلآت دورخستةوة بةلآم لةرِيَطي دةستوري سالَي1982جاريكي ترفاشي توركي سوثاي توركيا دةسةلآتي وةرطرتةوة.بؤيةقسةكردن لةمةريموكراسي لةتوركياداهيض مانايةكي نية ئةطةر دةستوريك ثالَثشتي تاكي كؤمةلَ ومافةكاني نةبيَت.بيَطومان ئةوولآتةسةقامطيرنابيَت كوردوطةلةكاني تري توركيا هيض جؤرة مافيكيان نية.ئةمةش ثيضةوانةي ثرِينسيبي ذيانة.داخوازيطةلاني ناوتوركياية داخوازي ئةم سةردةمةية..

لة قةنديلةوة بؤئةنقةرة:طةر بةديديَكي سياسي ئيَمرِوة سةرنج بدةينة سترؤكتوري ثارتي كريكاراني كريكاراني كوردستان بيَ هةلَةنين.ئةمش دياردةيةكي لؤذيكة.ئةوةي طرنط بيَت رِؤلَي ئةم ثارتةية طؤرِةثاني سياسي ورِووداوةكاني كوردستان وناوضةكةداية.ئةوخالَةي رِووي ئةم ثارتةي جوانكردوة.لةتةك ئةوةشدا خةباتي ضةكداري دةكةن هاوزماني خةباتي سياسي ئةم سةردةمةن.هةميشة داواي ديالؤطيان بؤضارةسةري كيَشةكان كردوة.ئةمة تةواولة تةك داخوازي ئةوروثي ودنياي مؤيدرنداية.سةركةوتني ئةم جارةي قةنديل سةركةوتنيَكي سةربازي ودبلؤماسي ثارتي كريكاراني كوردستانة.قوضاندني سوثاي توركيا لة قةنديل ئةطةر لةذريَر فشاري ئةمةريكي ودؤزي ترسناكي باشوري كوردستانيشدا بيَت.ئةوة لاوازي دبلؤماسي وسةربازي وئازادي توركيا نيشاندةدات.لة هةمانكاتدا جةربةزي وهوشياري وئازادي ثارتي كريكاراني كوردستان مسؤطةردةكات.سةركةوتن وشكستي هةمووثرؤسيَسيَكي سةربازي ودبلؤماسي ئةنجامةكةي دةبيَت هةنطاويَكي نؤي وجيَميَكي نؤي بؤدؤزيَكي نؤي بهيَنيَتة بةرهم.بةرهةمي ئةم سةركةوتنةي قةنديل.لةئةنجامدا(دووربيَت يان نزيك)ثارتي كريكاراني كوردستان لةقةنديلةوة دةطؤيَزتةوة بؤ(هؤلَي ثةرلةماني توركيا)بووني ثةرلةمانتارية كورديكاني ئيستاي ثةرلةماني توركياش هةر بةرهةمي بوون و خةباتي ثارتي كريكاراني كوردستانة.توركيا دةبيَ ئةوةبزاني يان دةبيَ هةميشة بةقةرزاري و بيئايندة بمينتةوة يان دةبيَ ملكةضي داخوازييةكاني طةلي كورد بن. ئةم سةركةوتنةي قةنديل سةركةوتني ويستي طشت مرؤظيَكي مرؤظؤستة.

2:قةيراني دةرةكي:

هةرلةسةردةمي ئةتاتوركةوة و طؤريني رينوسي ئارامي بةلاتيني ودورخستنةوةي ئيسلام لةدةسةلآتي سياسيةوة خةوبةئةوروثادةبينين.وةليَ بةسةرهةلَداني بزوتنةوةي ثارتي كريكاراني كوردستان,ثيليذكردني مافي مرؤظ وسةركةوتني ئيسلامي سياسي لةهةلَبذاردندا.ئةمانةكيشةيكي دةرةكيان بؤتوركةكان دروستكردوة.جطة لة ئابوريييةكي داتةثوو كة ئةوروييةكاني ترساندوة.

دؤرِاوةكاني سةركةوتنةكاني قةنديل :

1:دةسةلآتداراني باشوري كوردستان

2: فاشي و سوثاي توركي

1:بةداخةوة لةشي سياسي كوردي لةباشوردا بةرطيَكي تري بةبةرطداكراوةئةويش بةرطي رِةشي مافياية.نةك بؤضونيان لةسةر كيشةي كورد بؤضونيَكي سياسيانةية بةلَكو لة ئاستي عيراقيشدا كؤمةلَة كةسانيَكي ثةرِثووت ومافيا وطةندةلَن .هةردوو قاشةكة(بةرزاني وتالَةباني)خويندنةوةيان بؤهيرشةكاني قةنديل خويندنةوةي سياسي وكوردي نةبوون بةلَكو وةك كؤمةلَة بازرطانيَكي سياسي لة كيشةكةيان دةرِواني.بارزاني لةترسي لةدةستداني بازارِي طةرمي باشوري كوردستان تؤقابوو .تالَةبانيش لةدةسةلآتي لةرزويَكي ثايتةخت ودؤستي ديريني(توركة)كان. نةبةرزاني و نةتالَةباني ونةزيباري وةك( كورد)مامةلَةيان لةتةك كيشةكةدا نةكرد. ئةمةش سوكايةتيكردنة بةخودوتةواوكورد.تيَنةطةيشتنيان لة سترؤكتؤري ثارتي كريكاراني كوردستان وهيَزي ئابؤريةكةيان.(بارزاني وتالَةباني)طةرةكيانة ضؤن بزوتنةوةي رِؤذهةلآتيان كةلةثضةكرد ئاواش لةثارتي كريكاران كةلةثضةبكةن.ئةمةخةويَكة نايبينين.حماس هةرضي كاريك بةرامبةربةئيسرائيل بكات.عيراقيةكان بةتيرؤرست ناويان ناهينن.بةلآم عةرةب وزيباري عيراقيةكان ثيشمةرطةكاني قةنديليان بةتيرؤرست ناوزةنط دةكرد.ئةمش نةبووني برِواي براعةرةبةكاني بةرزاني وتالَةبانيةبة(كورد وةك نةتةوةيةكي خاوةن كيشةيةكي مرؤظي وئازادي)ثيناسةكردني بزوتنةوةي نةتةوةيةك بة(تيرؤر)خويندنةوةيةكي سياسيانة نية.بؤية زيباري دةبواية وةك سةرؤكي دبلؤماسي عيراقي بدواية.نةك فاشييةكي توركي.كوردستان خاكي كوردانة.باقاشكراويش بيَ.بؤهةمووكورديك هةية كةلَك لةخاكي كوردستان وةربطريَت.عةرةبةكان دةيانطووت ثيكاكا خاكي عيراقي داطيركردوة.بةلآم لةهةمان ساتدا.لةخاكي عةرةبةكاندا(مجاهدين خلق)سوثايةكي ثرِضةكي هةية وعةرةبةكانيش بةداطيركةريان ناونابةن.ئةم سوكايةتيكردنة بةثيشمةرطةكاني قةنديل سوكايةتيكردنةي بةبزوتنةوةي كوردي ضونكة بزوتنةوةي كوردي لة هةرثارضةيكدا بيَت يةك رةحمي هةية ئةويش رةحمي كوردايةتية.بؤية هةردوو ضمكي دةسةلآت دؤرِاوي يةكةمن.

2:هةمووهيَزي فاشي توركي لةئاوزاني جةنةرِالَةكاني توركيادا سةوزبووة.شكستي سوثاي توركي لة قةنديل شكستي فاشي توركية.

 

بةقورباني ضاوي رِةشي بيَ كل وماسكاراي خوشكاني قةندي بم

بةقورباني ريشي رِةشي ضةند رِؤذنةتاشراوةي براياني قةنديل بم

ثةنجةي تةزيووي سةر ثةلةثيتكةي ضةكي شةرفي كوردايةتيان ماضدةكةم

لةدةوري بالآي تةزيوتان طةرِيم.. ئيَوةن ميذوو دةطؤرِن .

 

فرانكفرؤت 02/03/2008

Jazachingiani@hotmail.com