چی بۆ كەسوكاری ئەنفال بكرێت باشە؟

ئاسۆ عەلی فەرەج

پرۆسەی ئەنفال سنووری كارەساتێكی دڕەندەیشی تێپەڕاندووە و دوای 22 ساڵ، كە ئەوكات تەمەنی من 8 ساڵ بوو، وەك ئێستا بیرمە چۆن گوندنشینەكانی دوور لە شەقام، ئەوانەی بەر پرۆسەكە كەوتن و ئەوانەی دەربازیان بوو لە گوندەكەم (بەرلووت) لەگەرمیان دەگیرسانەوە و زۆرێك لەو ماڵانەمان رزگاركرد، سەردەمێكی درێژیش لەنێو جەرگەی (سموود) و (رزگاری) ئێستا لەگەڵ ئازاریاندا ژیام، ئەوان لە وێستگەی نەهامەتی كارەساتەكەوە چوونەتە سەر وێستگەیەكی دیكە دوێنێ چاوەڕێی زیندوومانەوە و ئەمڕۆش چاوەڕێی ئێسك و پروسكی پیرۆزیان، ئەمە سنوری كارەسات بەزاندنە و روو لە نەخۆشی دەكات بەقەدەر ئەوەی وەك كارەساتێك لەناخیدا چەكەرەی كرد و لەگەڵ رەوتی ژیانیان بووەتە بەشێك لە بیرەوەریەكی تاڵ و پڕ كاریگەر.

ئەنفال كەسێك بێت و ملیۆنێك بێت پرۆسەكەیە بۆ لەناوبردن، منداڵێك بێت یاخود پیرێك، ئافرەتێك یاخود پیاوێك، گەنجێك یاخود مێردمنداڵێك، هەر پرۆسەیەكە و خاوەن پەیامە ناشیرین و نامرۆڤایەتیەكەی خۆیەتی، بەتایبەتی لە ئاستی نەتەوەییدا، وڵاتێكی دیكتاتۆر و ناوەندێكی دەسەڵاتی دانپێدانراوی جیهانی لەپێش چاوی هەموومان بڕیاری پرۆسەیەكی پاكتاوكردنی نەتەوەیەك بەهێز بدات. چ شتێكی دیكە هەڵدەگرێ جگە لەوەی ببێتە ناسنامەیەكی گرنگی زوڵم و بۆ سەرانی رژێمە رووخاوەكەش وەك پەڵەیەكی رەش بناسرێت.

ئەمڕۆ 22 ساڵ ئەم كارەساتە تێدەپەڕێنین لەكاتێكدایە باشوری كوردستان خاوەن حكوومەت و موئەسەساتی گرنگی دەسەڵاتی یاساییە و رژێمە بەدكارەكەی بەعسیش 7 ساڵە لەناوچووە، بەڵام برینی و بۆنی ئەنفال وەك تارماییەك لە ناخی ئەو كەسانەدا ماوەتەوە كە قوربانی راستەوخۆی ئەو كارەساتەن، هەرچیەك بۆ ئەو پاشماوەی ئەنفال بكرێت، دەچێتە چوارچێوەی خزمەتكردنیان نەوەك بەزەیی پیاهێنانەوە، حكوومەتی هەرێم ئەركی خۆی تاڕادەیەك جێبەجێكردووە لە نازهەڵگرتنیان، بەڵام ئەوەی دەكرا وەك پێویستی پێشكەشیان بكرێت، نەكراوە.

چۆن راڤەكارانی دەروونی و پسپۆڕانی ئەو بوارە ئاماژە بە ئاسەواری ئەو زوڵمە دەكەن و چۆن كۆمەڵناسەكان بە لێكدانەوەیەكی سەرپێیانە باس لەم كارەساتە دەكەن و جۆر و رادەی ئەو ئاسەوارانە دەخەنە دوو توێی چەند دێڕێكی سادەی بە بەزەییانەوە كە زۆرجار لە هونراوەیەك یاخود شعرێك یا هەڵبەستێك دەبینرێت، نەوەك لێكۆڵینەوەیەك، ئەوەی بەلای منەوە و زۆرێك لە خەڵك گرنگە چی بۆ پاشماوەی ئەنفالەكان بكرێت؟ ئەم پرسیارە راماندەكێشێت بۆ پێداویستی زۆر شت، بەڵام ئەوەی زۆر گرنگە و دەبێت لە ئەولەویتی كاركردن بێت دروستكردن و بونیادنانی چەند سەنتەرێكی توێژینەوەیە لە چەند بوارێك بەتایبەتی لەو ناوچانەی كە زۆرترین قوربانیان ئەو كارەساتەیان لێ كۆبووەتەوە، تاكو بتوانن هەموو لایەنەكانی دەروونی و كۆمەڵایەتی و تەندروستی و چاودێریكردنی رادەی كاریگەرییەكان بخەنەڕوو لەگەڵ دیراسەتكردنی گەشەیان و بونیادنانی كەسیەتیان، چونكە ئەوان لەنێو كۆمەڵگا هەست بە دابڕانێك دەكەن و زۆرجاریش خۆیان زۆر بە كەم دێتە پێش چاو، من هەمیشە ئەو دیمەنەم دێتەوە یاد لە قوتابخانە دەیانگوت: ئەوە باوكی ئەنفالە یا كەسوكاری ئەنفالە ئیدی ئەو قوتابیە دەبووە قوربانی و دەبوایە لە گۆشەگیریەكی سەختدا هەناسەی بێكەسی هەڵمژایە و خۆی وەك تاكێكی ناتەواو نیشانبدایە، ئەم كۆمەڵگایە زۆرێك لەرەفتاری نامرۆڤایەتی تێدایە، بۆیە من بەپێویستی دەزانم حكوومەتی هەرێمی كوردستان بۆ ئەوەی بەجدیی بیر لەم قوربانیانە بكاتەوە و نەبنەوە ئەنفالێكی دیكە، هەوڵبدات لە چەند شوێنێك سەنتەر و ناوەندی توێژینەوەی گرنگ و راهێنان دروست بكات و هەوڵی گەڕانەوەی ئەو كەسایەتیە بدات بۆ ئەوانەی لە ژینگەیەكی ناتەواو دەژین.

لە هەمانكاتیشدا مەدامەكێ دادگای باڵای تاوانەكانی ئێراق و سەرۆكایەتی كۆماری ئێراقی ئەمڕۆ دانیان بەوەداناوە ئەو تاوانە جێنوسایدە بەرامبەر كورد دەبێت كار لەسەر ئەمە بكرێت لە چەند نێوەندێكی تایبەت و توێژینەوە، چونكە ئەو كات دەتوانین سەرنجی دنیا بۆ خودی بابەتەكە رابكێشین، چونكە ناساندنەكە زۆر زەحمەتە و پرۆسەیەكە پێویستی بە چۆنیەتی و جۆریەتی كاركردنی زانستی و توێژینەوەی هەمەلایەنە هەیە، با پرسی ئەنفال لە كۆمەڵێك خاڵی دارایی و خانوو و خزمەتكردن كورت نەكرێتەوە، راستە ئەوانە بەشێكن لە پێدانەوەی مافی خۆیان، بەڵام گرنگتر ئەوەیە چۆن و بەچ رێگایەك بتوانرێت كاریگەرییەكان و دەرهاوێشتە دەروونی و كۆمەڵایەتیەكانی ئەو پرۆسەیە بەشێوەیەك بسڕێتەوە و نەبێتە هۆی دروستبوونی كەسایەتیەكی لاواز بۆ ئەو كەسوكارانەی كە ماونەتەوە و قوربانیدەری بەردەوامی كارەساتەكەن.